جراحی لازک (Laser-Assisted Subepithelial Keratectomy) یکی از روش‌های پیشرفته اصلاح عیوب انکساری چشم مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم است که با استفاده از لیزر انجام می‌شود که در سال‌های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده است. با این حال، یکی از جنبه‌های مهم که بیماران و متخصصان پس از این جراحی بررسی می‌کنند، تأثیر آن بر کیفیت دید در شرایط مختلف، به‌ویژه دید شبانه و حساسیت به نور (فتوفوبیا) است. دید شبانه به توانایی چشم برای تطبیق با نور کم و تشخیص اشیا در تاریکی اشاره دارد، در حالی که حساسیت به نور به واکنش غیرطبیعی چشم به نورهای شدید یا معمولی مربوط می‌شود. در این مقاله به بررسی تأثیرات جراحی لازک بر این دو جنبه مهم بینایی پرداخته و با تکیه بر مطالعات علمی، چالش‌ها و راهکارهای مرتبط را تحلیل می‌کنیم.
لازک و مکانیسم عمل آن
لازک با استفاده از لیزر اگزایمر، انحنای قرنیه را تغییر شکل می‌دهد تا نور به درستی بر روی شبکیه متمرکز شود. در این روش، ابتدا اپیتلیوم به صورت موقت جدا شده و پس از اعمال لیزر، دوباره در جای خود قرار می‌گیرد تا به عنوان یک پانسمان طبیعی عمل کند. این ویژگی باعث می‌شود لازک برای افرادی که قرنیه نازک‌تری دارند یا در معرض خطر آسیب‌های مکانیکی هستند، گزینه‌ای مناسب باشد. با این حال، تغییر در ساختار قرنیه می‌تواند بر عملکرد بینایی در شرایط خاص، مانند شب یا مواجهه با نور شدید، تأثیر بگذارد.
تأثیر لازک بر کیفیت دید شبانه
کیفیت دید شبانه به عوامل متعددی از جمله اندازه مردمک، انکسار نور در قرنیه و سلامت شبکیه بستگی دارد. پس از جراحی لازک، برخی بیماران گزارش داده‌اند که در شب با مشکلاتی مانند هاله‌دار شدن نورها (Halo)، درخشندگی (Glare) یا کاهش وضوح دید مواجه می‌شوند. این پدیده‌ها معمولاً به دلیل پراکندگی نور در قرنیه‌ای که تازه تغییر شکل داده است رخ می‌دهند. مطالعات نشان داده‌اند که این عوارض در هفته‌ها یا ماه‌های اولیه پس از جراحی شایع‌تر هستند و به مرور زمان با ترمیم کامل قرنیه کاهش می‌یابند.
یکی از دلایل اصلی کاهش کیفیت دید شبانه پس از لازک، باز شدن مردمک در تاریکی است. وقتی مردمک بازتر می‌شود، ناحیه‌ای از قرنیه که تحت تأثیر لیزر قرار نگرفته (منطقه انتقالی) می‌تواند نور را به صورت نامنظم منکسر کند و باعث ایجاد هاله یا درخشندگی شود. این مشکل به‌ویژه در بیمارانی که قبل از جراحی، نزدیک‌بینی شدید داشته‌اند یا اندازه منطقه تحت درمان (Optical Zone) کوچک بوده، بیشتر مشاهده می‌شود. با این حال، پیشرفت تکنولوژی لیزر و استفاده از دستگاه‌های پیشرفته‌تر که منطقه تحت درمان را دقیق‌تر تنظیم می‌کنند، این عوارض را به حداقل رسانده است.
حساسیت به نور پس از لازک
حساسیت به نور یا فتوفوبیا یکی از شایع‌ترین عوارض موقت پس از جراحی‌های انکساری مانند لازک است. این وضعیت معمولاً در روزهای اولیه پس از عمل رخ می‌دهد و به التهاب و تحریک قرنیه در حین فرآیند بهبودی نسبت داده می‌شود. بیماران ممکن است در مواجهه با نور خورشید، لامپ‌های روشن یا حتی نور صفحه نمایشگرها احساس ناراحتی کنند. این حساسیت به دلیل آسیب موقت به لایه اپیتلیوم و اعصاب سطحی قرنیه ایجاد می‌شود که در طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد.
شدت و مدت زمان حساسیت به نور به عواملی مانند میزان التهاب، مراقبت‌های پس از عمل و ویژگی‌های فردی بیمار بستگی دارد. استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV و قطره‌های اشک مصنوعی می‌تواند این عارضه را تسکین دهد. در موارد نادر، اگر حساسیت به نور بیش از چند هفته ادامه یابد، ممکن است نشان‌دهنده عوارضی مانند خشکی شدید چشم یا التهاب مزمن باشد که نیاز به بررسی توسط چشم‌پزشک دارد.
عوامل مؤثر بر عوارض دید شبانه و حساسیت به نور
شدت عیب انکساری قبل از عمل
بیمارانی که نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم شدید دارند، ممکن است پس از لازک بیشتر در معرض مشکلات دید شبانه قرار گیرند، زیرا نیاز به تغییر شکل بیشتری در قرنیه دارند.
اندازه منطقه تحت درمان
منطقه اپتیکال کوچک‌تر می‌تواند احتمال هاله‌دار شدن نورها را افزایش دهد. دستگاه‌های مدرن‌تر با تنظیم دقیق‌تر این منطقه، این مشکل را کاهش داده‌اند.
سن بیمار
با افزایش سن، انعطاف‌پذیری قرنیه و توانایی تطبیق چشم کاهش می‌یابد که ممکن است بر بهبودی پس از عمل تأثیر بگذارد.
مراقبت‌های پس از عمل
رعایت نکردن توصیه‌هایی مانند اجتناب از نور شدید، استفاده منظم از قطره‌های تجویزی و محافظت از چشم می‌تواند عوارض را تشدید کند.
راهکارهای بهبود و کاهش عوارض
برای کاهش تأثیرات منفی لازک بر دید شبانه و حساسیت به نور، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
استفاده از عینک آفتابی
عینک‌هایی با فیلتر UV می‌توانند از تحریک قرنیه در برابر نور شدید جلوگیری کنند.
قطره‌های اشک مصنوعی
این قطره‌ها به کاهش خشکی چشم و التهاب کمک می‌کنند که هر دو در کاهش حساسیت به نور مؤثرند.
تنظیم فعالیت‌ها
اجتناب از رانندگی در شب یا کار طولانی با نمایشگرها در هفته‌های اولیه پس از عمل می‌تواند به بهبود سریع‌تر کمک کند.
فناوری‌های پیشرفته
انتخاب کلینیک‌هایی با دستگاه‌های لیزر مدرن که قابلیت تنظیم دقیق‌تر منطقه تحت درمان را دارند، عوارض را کاهش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
جراحی لازک یک روش مؤثر برای اصلاح عیوب انکساری است که می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را به طور قابل توجهی بهبود بخشد. با این حال، تأثیر آن بر دید شبانه و حساسیت به نور از جمله مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد. مشکلات دید شبانه مانند هاله‌دار شدن نورها و درخشندگی معمولاً موقتی هستند و با ترمیم قرنیه کاهش می‌یابند، در حالی که حساسیت به نور نیز در اکثر موارد در عرض چند هفته برطرف می‌شود. استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، انتخاب دقیق بیماران و رعایت مراقبت‌های پس از عمل می‌تواند این عوارض را به حداقل برساند. در نهایت، مشاوره با متخصص چشم‌پزشکی و بررسی شرایط فردی هر بیمار، کلید موفقیت این جراحی و دستیابی به بهترین نتایج بینایی است.
ثبت ديدگاه