آب مروارید (کاتاراکت)

زمان مناسب برای عمل جراحی آب مروارید:

آنچه که به صورت سینه به سینه نقل می‌گردد این است که باید صبر کرد تا آب مروارید “رسیده“ و آماده عمل گردد. اما امروزه از مقبولیت سخن فوق به شدت کاسته شده و پیشرفت تکنولوژی و نیاز روزافزون به دید بهتر و کامل‌تر از یک طرف و بهبود شگرف تکنیک‌های عمل جراحی آب مروارید از سوی دیگر سبب گشته تا آب مروارید در مراحل ابتدایی‌تری نسبت به یکی دو دهه قبل مورد مداوا قرار گیرد. آنچه که امروزه با صراحت گفته می‌شود این است که موعد عمل جراحی تابعی از نیازهای بینایی روزمره بیمار می‌باشد که در افراد مختلف کاملا متفاوت است و بر این اساس موعد عمل جراحی از یک بیمار به بیمار دیگر فرق خواهد کرد. به عنوان مثال یک آب مروارید مختصر در فردی که شغلش رانندگی است، نیاز وی به دید خوب و کامل در روز و شب ایجاب می‌کند سریع‌تر مورد عمل قرار گیرد و در مقابل یک خانم خانه‌دار با آب مروارید متوسط که از عهده فعالیت‌های روزمره خود به خوبی بر می‌آید این امکان را دارد که تا مدت‌ها عمل را به تاخیر بیندازد. پس بصورت یک قانون کلی می‌شود گفت که هر زمان آب‌مروارید بینایی را در حدی کاهش دهد که انجام امور روزمره فرد را مختل نماید، آن موقع موعد عمل خواهد بود علاوه بر اصل کلی فوق نکات زیرنیز در تعیین زمان عمل می‌تواند مد نظر قرار گیرد. امروزه تمایل بر این است که اجازه ندهیم آب‌مروارید به مراحل کاملا رسیده پیشرفت نماید. چرا که این نوع آب‌مروارید به قدری افت دید می‌دهد که تقریباً با نیازهای زندگی امروزی ما منافات دارد. از سوی دیگر عمل جراحی “آب مروارید رسیده“ با تکنیک‌های روز که عمدتاً به صورت استفاده از سیستم‌های فیکوامولسیفیکاسیون و برش کوچک انجام می‌گیرد، بسییار مشکل و گاهی غیر قابل انجام می‌شود که در این صورت نوع عمل به روش‌های قدیمی‌تر که با برش بزرگ و استفاده از بخیه‌های متعدد می‌باشد تغییر می‌یابد. بنابر این زمان نقاهت و برگشت دید طولانی و به دو تا سه ماه افزایش خواهد یافت.

همچنین “آب مروارید کاملا رسیده” خطری برای ایجاد آب سیاه در چشم محسوب می‌گردد که بیمار را مجبور به عمل در شرایط اضطراری خواهد نمود. عملی که می‌تواند با فراغ بال و در شرایط کاملا انتخابی انجام گیرد مطمئنا انجام آن در شرایط اضطرار از کیفیت آن خواهد کاست. زمان عمل در آب مروارید نوع مادرزادی مقوله کاملاً متفاوتی از آنچه گفته شد می‌باشد. در اینجا به علت اینکه سیستم بینایی و راه‌های بینایی در مغز کودک در حال تکامل می‌باشد، آب مروارید سبب تنبلی شدید یک و یا هر دو چشم می‌گردد و بنابراین تاخیر در عمل صلاح نمی‌باشد. البته در اینجا نیز نباید فراموش کرد که آب مروارید مادرزادی اشکال بالینی بسیار متفاوتی دارد و در بعضی از انواع آن که اختلال دید قابل توجه‌ای را ایجاد نکرده، می‌توان با نظر پزشک معالج صبر نمود. یادمان باشد در مورد آب مروارید مادرزادی نکات ظریف بسیاری وجود دارد که در حوصله این بحث نیست ودراین مورد حتما به نظریه چشم پزشک معالج کودک عمل گردد.

عمل جراحی آب مروارید با روش «بدون بخیه»:

همان‌طور که در قسمت قبل ذکر شده است، عمده اعمال جراحی آب مروارید از طریق برش کوچک و با استفاده از امواج صوتی (اولتراسوند) و یا همان روش فیکوامولسیفیکاسیون صورت می گیرد. این برش‌ها به علت اینکه خودبخود و بلافاصله بعد ازعمل بسته می‌شوند، نیاز به بخیه ندارند و یا یک بخیه کفایت می‌کند. بدین جهت عمل جراحی آب مروارید به روش برش کوچک را روش بدون بخیه “no-stitch” و یا روش با یک بخیه “one-stitch” نیز می‌نامند.

بسته به محل برش جراحی، فرم برش، و نظر جراح، گاهی نیاز می گردد که یک بخیه روی محل برش زده شود. این بخیه معمولا در طی هفته نخست پس از عمل، بدون اینکه برای بیمار ایجاد ناراحتی نماید، برداشته می‌شود. در این حالت کیفیت عمل و نتایج عمل جراحی آب‌مروارید به هیچ عنوان متفاوت از نوع بدون بخیه نخواهد بود.

باید توجه داشت که گاهی جراح ترجیح می‌دهد صرفاً برای اطمینان بیش‌تر و کاهش عوارض احتمالی از بخیه استفاده نماید که این مخصوصاً در مورد بیمارانی که احتمال رعایت کردن نکات بعد از عمل در آن‌ها ضعیف است، بسیار مصداق پیدا می‌کند.

جایگاه لیزر در اعمال جراحی آب مروارید:

رمز اصلی موفقیت چشم‌گیر اعمال جراحی مدرن آب‌مروارید، استفاده از برش کوچک می‌باشد که به علت تغییرات ناچیز در آستیگماتیسم بعد از عمل، دوره نقاهت بسیار کوتاه می‌گردد. برای اینکه قادر باشیم عمل آب مروارید را از طریق برش کوچک انجام دهیم، نیاز به وسایل و ماشین‌هایی داریم که بتواند هسته عدسی را قبل از خروج در درون چشم خرد نماید.

برای خرد کردن هسته عدسی عمدتا سه روش وجود دارد:

• خرد کردن دستی که با استفاده از دو وسیله ساده در درون چشم هسته عدسی به سه قسمت یا بیش‌تر تقسیم و سپس این تکه‌ها خارج می‌گردد.
• استفاده از ماشین‌های اولتراسوند که با ایجاد امواج ماوراء صوت، هسته عدسی در داخل چشم خرد و به صورت همزمان با وسیله مکنده از چشم خارج می‌گردد.
• استفاده از ماشین‌های لیزر که با استفاده از انرژی نور لیزر هسته عدسی در داخل چشم خرد و به صورت هم‌زمان با وسیله مکنده از چشم خارج می‌گردد.

روش‌های بیهوشی در عمل جراحی آب‌مروارید:

در روش نوین عمل جراحی آب‌مروارید، نیاز به بیهوشی عمومی تقریبا منتفی گشته است و غالب اعمال جراحی آب مروارید با بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد. بنابراین خودبخود عوارض بیهوشی عمومی و خطراتی که عمل جراحی آب‌مروارید بواسطه بیهوشی عمومی به دیگر اعضای حیاتی بدن مانند مغز، قلب، ریه، و کبد متوجه می‌نمود، حذف می‌گردد. استفاده از بیهوشی عمومی در عمل جراحی آب‌مروارید منحصر به مواردی می‌گردد که امکان همکاری بیمار در ضمن عمل وجود ندارد (مانند جراحی آب‌مروارید در اطفال یا دربعضی از بزرگسالان با بیماری‌های عصبی یا روحی روانی خاص).

در نوع بی‌حسی موضعی نیز در خیلی از موارد نیاز به تزریق ماده بی‌حسی در کنار چشم نمی‌باشد و فقط چکاندن قطره بی‌حسی کفایت می‌کند. بنابراین خطرات و عوارض تزریق ماده بی‌حسی در کنار چشم مانند سوراخ شدن کره چشم، خون‌ریزی پشت کره چشم، آسیب به عصب بینایی نیز حذف می‌گردد. حسن دیگر بی‌حسی با قطره و تزریق نکردن ماده بی‌حسی در کنار چشم در این است که بیمار نیاز به قطع کردن مصرف داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین را قبل از عمل جراحی نخواهد داشت.

بی‌حسی موضعی با قطره به علت اینکه بقیه سیستم‌های بدن را تحت تاثیر سوء قرار نمی‌دهد، بنابراین نیاز بیمار را به بررسی‌های گسترده آزمایشگاهی و همچنین مشاوره داخلی و قلب کم‌تر می‌نماید. بیمار اجازه خواهد داشت در روز عمل تمامی داروهایی را که برای ناراحتی‌های دیگر وی تجویز شده را استفاده نماید. مدت ناشتایی قبل از عمل کوتاه‌تر و بیمار بلافاصله پس از عمل اجازه خورد و خوراک خواهد داشت.

باید دانست که در هنگام عمل جراحی با بی‌حسی موضعی با قطره، علایم حیاتی بیمار مانند ضربان قلب، فشار خون، تنفس و میزان اکسیژن دایماً توسط تیم بیهوشی با دستگاه‌های مجهز مانیتور می‌گردد. همچنین متخصص بیهوشی برای کاهش اضطراب و از بین بردن درد احتمالی، به بیمار از طریق رگ و سرم داروهای آرام‌بخش و ضد درد تزریق می‌کند.

بیمار در حین عمل معمولاً بیدار و صدای جراح را می‌شنود ولی درد نخواهد داشت. جراح در حین عمل ممکن است به بیمار دستوراتی مانند « به نور میکروسکوپ نگاه کن» یا «به بالا یا به پایین نگاه کن» خواهد داد که بیمار براحتی و بدون درد قادر به انجام دستورات فوق خواهد بود.