لنزهای تماسی یکی از روش‌های متداول تصحیح عیوب انکساری چشم‌اند. راحتی، قابلیت جابه‌جایی، ظاهری طبیعی و آزادی عمل بالاتر نسبت به عینک از مزایای مهم آن‌ها است. اما استفاده از لنز با رعایت دستورها و بهداشت مناسب همراه است؛ در غیر این صورت ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری برای سلامت چشم رخ دهد. یکی از عادات خطرناک بین کاربران لنز تماسی، خوابیدن با لنز است؛ یعنی گذاشتن لنز داخل چشم هنگام خواب یا خوابیدن ناگهانی در طول روز بدون درآوردن لنز. این عادت اگرچه ممکن است بی‌ضرر به نظر برسد، اما عوامل متعددی وجود دارند که آن را به یکی از پرریسک‌ترین شرایط در استفاده از لنز تبدیل می‌کند.
مکانیسم‌های آسیب: چرا چشم در هنگام خواب با لنز آسیب می‌بیند؟
کاهش اکسیژن‌رسانی به قرنیه (hypoxia)
قرنیه برخلاف سایر بافت‌ها، عروقی ندارد و بیشتر اکسیژن مورد نیازش را از هوا می‌گیرد. وقتی چشم بسته می‌شود (در خواب) و لنز تماسی روی قرنیه قرار دارد، عبور اکسیژن کاهش می‌یابد. مقالات نشان داده‌اند که سطح اکسیژن تحت لنز و در محیط بسته چشم خوابیده پایین‌تر می‌آید، که باعث فشارهای متابولیکی، تجمع لاکتیک اسید، تورم قرنیه، افزایش نفوذپذیری اپیتلیوم و در موارد مزمن باعث تغییرات دائمی سلولی می‌شود.
کاهش حرکت پلک‌ها و مژه‌ها، کاهش پمپاژ اشک و تخلیه مواد زائد
در هنگام خواب پلک‌ها بسته‌اند و حرکت پلک محدود است. این باعث می‌شود گردش اشک کاهش یابد، لنز کمتر تمیز شود، مواد سمی یا باکتری‌ها تحت لنز تجمع یابند. همچنین در موقعیت خواب، لنز ممکن است فیت نامناسب داشته باشد یا لبه‌‌اش باعث ایجاد فشار مکانیکی شود.
رطوبت و خشکی چشم (Dryness) و تأثیر مایعات اشکی
لنز ممکن است رطوبت طبیعی سطح چشم را جذب کند یا تبخیر آن را تحت تأثیر قرار دهد. خشکی سطح قرنیه می‌تواند باعث ترک خوردن اپیتلیوم شود که ورود میکروارگانیسم‌ها را تسهیل می‌کند.
تجمع و رشد میکروارگانیسم‌ها
لنز تماسی به منزله سطحی است که باکتری‌ها، قارچ‌ها یا پروتوزآها می‌توانند روی آن رشد کنند، به ویژه اگر لنز، محلول یا کیس لنز به درستی تمیز نشده باشد. هنگام خواب، کاهش اکسیژن و رطوبت محیطی مناسب ممکن است رشد این میکروب‌ها را تسهیل کند.
آثار و عوارض بالینی
الف) عوارض کوتاه مدت
قرمزی، سوزش و احساس جسم خارجی
یکی از اولین علائم ناراحتی، سوزش، خشکی چشم و احساس وجود چیزی زیر پلک است.
تورم قرنیه (Corneal edema)
افزایش ضخامت قرنیه به دلیل کاهش اکسیژن حاصل از خواب در شرایط لنز دار.
پذیرش لنز دشوار و دید مبهم
به علت تورم اپیتلیوم یا استروما ممکن است دید تار شود، لنز بدرستی در جای خود نایستد یا احساس ناراحتی زیاد باشد.
التهاب غیر میکروبی یا تحریک سطحی چشم
تحریک ملتحمه، افزایش حساسیت، خارش و واکنش‌های التهابی سطحی.
ب) عوارض میکروبی و خطرات جدی
کراتیت میکروبی
یکی از مهم‌ترین عوارض است؛ عفونت قرنیه که می‌تواند به زخم، کدورت و از دست دادن بینایی منتهی شود. مقالات نشان داده‌اند خوابیدن با لنز ریسک این عارضه را به ۶ تا ۸ برابر افزایش می‌دهد.
آکانتاموبا کراتیت
عفونت نادر ولی بسیار جدی است. وجود لنز و کیس آلوده، و خوابیدن با لنز می‌توانند از عوامل مؤثر باشند.
کاهش تعداد سلول‌های اندوتلیال و تغییرات سلولی
در مطالعات بلندمدت دیده شده است که آندوتلیوم قرنیه ممکن است دچار آسیب شود، سلول‌ها کمتر شوند یا ساختارشان دگرگون شود؛ این تغییرات برگشت‌پذیر نیستند یا با دشواری به حالت طبیعی بازمی‌گردند.
عروق‌زایی قرنیه (Neovascularization)
به دلیل کاهش اکسیژن و نیاز به اکسیژن‌رسانی بیشتر، عروق جدید ممکن است از لیمبوس (لبه قرنیه) وارد قرنیه شوند، که می‌تواند بینایی را تحت تأثیر قرار دهد و شفافیت قرنیه را کم کند
ج) عوارض بلند مدت و برگشت‌ناپذیر
کاهش شفافیت قرنیه و کدورت
در صورت زخم، عفونت شدید یا آسیب اپیتلیوم و استروما که با تشکیل زخم همراه است.
کاهش دید دائمی یا آستیگماتیسم ثانویه
تغییر شکل قرنیه یا برآمدگی/سطح نامنظم آن ممکن است آستیگماتیسم ایجاد کند یا دید را مختل سازد.
نیاز به درمان‌های تهاجمی یا جراحی
در موارد شدید کراتیت، ممکن است به پیوند قرنیه یا درمان‌های مشابه نیاز باشد.
احتمال از دست دادن بینایی
در موارد بسیار شدید یا تأخیر در تشخیص و درمان، امکان آسیب دائمی وجود دارد.
راهکارها برای کاهش خطر
با وجود خطرات، کاربران لنز می‌توانند با رعایت چند نکته از چشم‌هایشان محافظت کنند:
درآوردن لنز پیش از خواب
بهترین و ساده‌ترین راه کاهش جدی خطر است. حتی اگر لنز مجوز استفاده شبانه داشته باشد، در آوردن آن پیش از خواب هر زمان ممکن باشد، مفید است.
استفاده از لنزهایی با نفوذپذیری بالا به اکسیژن (High-Dk)
سیلیکون-هیدروژل‌ها نمونه‌ای از لنزهایی هستند که عبور اکسیژن آن‌ها بالاتر است و آسیب‌های ناشی از هیپوکسی کاهش می‌یابد.
تعویض لنز و کیس به موقع
استفاده از لنز روزانه یا لنزهایی که نیاز به تعویض منظم دارند، و همچنین کیس لنز که باید تمیز و خشک نگه داشته شود.
بهداشت در استفاده از لنز
شستن دست با صابون مناسب پیش از لمس لنز، استفاده از محلول ضدعفونی معتبر، عدم استفاده از آب شیر برای شستشوی لنز یا کیس، پرهیز از شنا یا دوش گرفتن با لنزها.
معاینات دوره‌ای چشم‌پزشکی
مخصوصاً اگر احساس ناراحتی، تغییر دید، سوزش یا ترشح مشاهده شود. تشخیص زودهنگام عفونت یا آسیب ساختاری کمک می‌کند از عوارض طولانی‌مدت جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
خوابیدن با لنز تماسی یک عادت خطرناک است که به‌راستی می‌تواند سلامت چشم را تهدید کند. این کار به‌شدت ریسک عفونت قرنیه را افزایش می‌دهد، عفونت‌هایی که ممکن است منجر به آسیب دائم یا حتی از دست دادن بینایی شوند. عوارض هیپوکسی، تورم قرنیه، کاهش شفافیت، عروق‌زایی، و تغییرات سلولی، نه فقط در کوتاه مدت بلکه در استفاده طولانی مدت بسیار مهم هستند. خطر نه تنها به‌خاطر خود لنز، بلکه به دلیل نوع لنز، میزان استفاده شبانه، بهداشت لنزها و کیس لنز، تماس با آب و شرایط فردی متأثر می‌شود.
ثبت ديدگاه