در دهه‌های اخیر، جراحی‌های لیزری اصلاح عیوب انکساری (Refractive Surgery) یکی از بزرگ‌ترین پیشرفت‌های چشم‌پزشکی بوده‌اند. انسان‌ها همواره آرزو داشته‌اند بتوانند بدون وابستگی به عینک یا لنز تماسی، دیدی شفاف و طبیعی داشته باشند. روش‌های گوناگونی همچون PRK،لازک و اخیراً لازک در راستای این هدف توسعه یافته‌اند.
در میان این روش‌ها، لازک (LASEK: Laser-Assisted Subepithelial Keratectomy) جایگاهی ویژه و عوارض کمتری دارد. لازک به‌ویژه برای بیمارانی مناسب است که ضخامت قرنیه‌ی کافی برای لیزیک ندارند یا ریسک اکتازی در آنها بالاست.
لازک چیست و چگونه انجام می‌شود؟
لازک نوعی جراحی انکساری است که در آن از لیزر اکسایمر برای تغییر انحنای سطح قرنیه استفاده می‌شود تا نور به درستی روی شبکیه متمرکز گردد. تفاوت اصلی لازک با لیزیک (LASIK) در این است که در لازک هیچ فلپ (برش عمقی در قرنیه) ایجاد نمی‌شود. بلکه فقط لایه‌ی سطحی اپی‌تلیوم قرنیه به‌صورت موقتی کنار زده می‌شود. در واقع، لازک یک روش سطحی اصلاح (Surface Ablation) است.
مراحل انجام لازک
- ابتدا بی‌حسی موضعی با قطره‌ی چشمی داده می‌شود.
- جراح با استفاده از محلول الکل رقیق (۲۰٪) لایه‌ی نازک اپی‌تلیوم قرنیه را نرم و جدا می‌کند.
- سپس این لایه به آرامی به کنار زده می‌شود.
- لیزر اکسایمر بر روی سطح استرومای قرنیه تابانده می‌شود تا انحنای آن اصلاح گردد.
- اپی‌تلیوم مجدداً برگردانده شده و روی سطح قرنیه قرار می‌گیرد.
- در پایان، یک لنز پانسمانی نرم برای محافظت تا چند روز گذاشته می‌شود.
این روش درد اندکی نسبت به PRK دارد و عوارض ناشی از ایجاد فلاپ در لیزیک را حذف می‌کند.
مزایای روش لازک
ایمنی بالاتر در قرنیه‌های نازک یا خشک
چون لازک عمق قرنیه را دست‌کاری نمی‌کند، برای افرادی که ضخامت قرنیه پایین دارند یا ریسک نازک‌شدگی (اکتازی) در آنها بالاست، گزینه‌ای ایمن‌تر از لیزیک است.
بدون خطر جابجایی فلپ
در لیزیک، امکان جابجایی یا چین خوردگی فلپ وجود دارد، اما لازک فاقد این خطر است.
مناسب برای شغل‌های پرریسک یا ورزشکاران
کسانی که در ورزش‌های تماسی (مانند بوکس، فوتبال یا رزمی) یا مشاغلی با خطر ضربه به چشم فعالیت دارند، معمولاً برای لازک گزینه‌ی بهتری هستند، چون قرنیه‌ی آنها بدون فلپ باقی می‌ماند.
دقت بالا و پیش‌بینی‌پذیری
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که دقت اصلاح بینایی در لازک تقریباً مشابه لیزیک است و در بسیاری از بیماران دید بدون عینک ۲۰/۲۰ یا بهتر به دست می‌آید.
عوارض کمتر در درازمدت
در لازک احتمال اکتازی قرنیه، عفونت عمقی یا ناهنجاری فلپ بسیار پایین‌تر از لیزیک است. همچنین امکان اصلاح‌های مجدد (Enhancement) در آینده وجود دارد.
محدودیت‌ها و معایب لازک
- درد و سوزش در روزهای نخست
به دلیل برداشت اپی‌تلیوم، بیماران معمولاً طی ۳ تا ۴ روز پس از عمل، سوزش، اشک‌ریزش یا احساس جسم خارجی را تجربه می‌کنند.
- بهبود بینایی کندتر از لیزیک
در لیزیک دید در همان روز اول یا دوم به‌سرعت بهبود می‌یابد، ولی در لازک ممکن است ۵ تا ۱۰ روز زمان ببرد تا بینایی به حد مطلوب برسد.
- احتمال تیرگی قرنیه (Haze)
در برخی بیماران، به‌ویژه با اصلاحات شدید، ممکن است تیرگی خفیف سطح قرنیه در ماه‌های اول ایجاد شود. با این حال، استفاده از داروی میتومایسین C در حین عمل احتمال آن را بسیار کاهش داده است.
- خشکی چشم موقت
خشکی و احساس خستگی در چشم ممکن است تا چند ماه ادامه یابد ولی معمولاً با اشک مصنوعی کنترل می‌شود.
تفاوت لازک با لیزیک
یکی از نکات مهم در ارزیابی روش لازک (LASEK) بررسی تفاوت‌ها و مزایای آن نسبت به سایر جراحی‌های انکساری به‌ویژه لیزیک است. جراح این لایه را به کمک محلول الکلی مخصوص به‌آرامی جدا کرده و پس از انجام لیزر، دوباره در جای خود قرار می‌دهد. همین ویژگی موجب می‌شود که بازسازی قرنیه سریع‌تر شود. در مقابل، در روش لیزیک، جراح یک فلپ عمیق‌تر در قرنیه ایجاد می‌کند که امکان بازگشت سریع‌تر دید را فراهم می‌کند، اما خطرات بالقوه‌ای مانند جابه‌جایی فلپ یا خشکی چشم بیشتر است.
به طور کلی، لازک انتخابی مناسب برای بیمارانی است که قرنیه نازک‌تری دارند یا انجام لیزیک برای آنها خطرناک محسوب می‌شود. از سوی دیگر، چون در لازک فلپ عمیق قرنیه ساخته نمی‌شود، احتمال عوارض ساختاری قرنیه بسیار کمتر است. با این حال، دوره نقاهت آن معمولاً کمی طولانی‌تر از لیزیک بوده و بازگشت دید نهایی ممکن است چند روز تا چند هفته به طول انجامد.
از نظر نتیجه نهایی، هر دو روش (لیزیک، لازک (PRK))می‌توانند دیدی با کیفیت عالی ایجاد کنند، اما انتخاب بین آنها باید بر اساس ضخامت قرنیه، نوع عیب انکساری، سبک زندگی و نظر متخصص چشم تعیین شود.
مراقبت‌های قبل و بعد از لازک
الف) آمادگی پیش از عمل
- بررسی کامل عیوب انکساری (رفرکشن دقیق)
- توپوگرافی و پاکیمتری قرنیه برای اندازه‌گیری ضخامت و نظم سطح
- بررسی خشکی چشم
- قطع مصرف لنز تماسی حداقل ۲ هفته قبل از عمل
- بررسی بیماری‌های عمومی مانند دیابت یا بیماری‌های خودایمنی
ب) مراقبت‌های بعد از عمل
- استفاده از قطره آنتی‌بیوتیک و ضدالتهاب طبق دستور پزشک
- پرهیز از مالش چشم تا چند هفته
- استفاده از عینک آفتابی در فضای باز
- اجتناب از استخر، گردوغبار و لوازم آرایشی در اطراف چشم
- کنترل توسط پزشک در روز اول، هفته اول و ماه‌های بعد
بهبود کامل اپی‌تلیوم معمولاً ظرف ۳ تا ۵ روز انجام می‌شود، اما ثبات کامل دید ممکن است تا چند هفته زمان ببرد.
چه کسانی گزینه‌ی مناسبی برای لازک هستند؟
- سن بالای ۱۸ سال با شماره چشم ثابت طی حداقل یک سال
- ضخامت قرنیه‌ی پایین (زیر ۵۰۰ میکرون) یا قرنیه نازک‌تر از حد مجاز برای لیزیک
- ورزشکاران یا افرادی با احتمال ضربه به چشم
- کسانی که از خشکی چشم شدید یا شغل‌های پرگرد و غبار رنج می‌برند
- نداشتن بیماری‌های چشمی نظیر قوز قرنیه، عفونت‌های فعال، یا گلوکوم
- نداشتن بیماری‌های سیستمیک مانند لوپوس یا دیابت کنترل‌نشده
نتایج بینایی و پایداری بلندمدت
در مطالعات مختلف، نتایج بسیار مثبت بوده است. بیش از ۹۵٪ بیماران در محدوده ±۰.۵ دیوپتر از هدف بینایی مورد انتظار قرار دارند. دید بدون عینک در حدود ۸۰ تا ۹۰٪ بیماران ۲۰/۲۰ یا بهتر گزارش شده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که پس از ۵ سال، رضایت بیماران از لازک به ۹۳–۹۷٪ می‌رسد. عوارض دیررس بسیار نادرند.
نتیجه‌گیری
جراحی لازک (LASEK) یکی از پیشرفته‌ترین و ایمن‌ترین روش‌های اصلاح عیوب انکساری محسوب می‌شود که به میلیون‌ها نفر کمک کرده تا بدون نیاز به عینک یا لنز، از دیدی شفاف لذت ببرند. در مقایسه با لیزیک، لازک خطرات کمتری برای قرنیه‌های نازک یا بیماران پرریسک دارد، هرچند بهبودی اولیه کندتر است. اگرچه نمی‌توان ادعا کرد که هیچ‌کس پس از لازک هرگز به عینک نیاز نخواهد داشت (به‌ویژه در پیری طبیعی عدسی و پرسبیوپی)، اما در اغلب موارد، نیاز به عینک در فعالیت‌های روزمره برای سال‌ها یا دهه‌ها از بین می‌رود. بنابراین، لازک راهی مطمئن و علمی برای خداحافظی طولانی‌مدت با عینک است، البته با انتخاب دقیق بیمار، جراح ماهر و رعایت کامل مراقبت‌ها.
ثبت ديدگاه